نظام استعماری درطی دورۀ سرمایه داری غیرانحصاری:

انقلابات بورژوائی، به خلق های کشورهای مستعمره ونیمه مستعمره آزادی نه بخشید. حتی آزادی محدودی  که نصیب زحمتکشان کشورهای استعماری شد، به مستعمرات وممالک وابسته گسترش نیافت. شعار«آزادی، برابری، برادری، وحقوق بشر» که زائیدۀ انقلاب بورژوائی فرانسه بود، نه درمورد سیاهان سنگال ونه دورگه های هند غربی ونه هندیان تعمیم یافت. افزون براین باسرنگون شدن طبقۀ فئودال بورژوازی قدرت سیاسی خودرا نه فقط برای سرکوبی زحمتکشان کشورخودی بلکه برای تصرف مستعمرات تازه وبرده ساختن آنها به کارانداخت. مثلاً ناپلیون که سخنگوی منافع بورژوازی بود وبه طرزروشنی هدف خودرا برقراری سلطۀ استعماری جهانی فرانسه درمبارزه علیه رقیب اصلی( انگلیس) قرارداده بود. نقشۀ اوعبارت بود ازتصرف مصر، هند، ایران، افغانستان، ترکیه وامریکای لاتین. سقوط امپراتوری ناپلیون همۀ

امیدهای بورژوازی فرانسه رابرای برتری استعماری درجهان برباد داد لیکن رقابت استعماری انگلیس وفرانسه راهرگزازمیان برنداشت. رقیب جدی دیگرانگلیس (روسیه) نیزبه عرصۀ رقابت های استعماری وارد شد. روسیه به تهدید «گوهرتابناک تاج وتخت انگلیس درهند» ازشمال آغازنمود. روسیه وانگلیس درخاوردورنیزبرخوردمنافع داشتند.

 درنتیجۀ رقابت شدید قدرت های جهانی استعماری عمده، سرزمین های«آزاد» یعنی سرزمین های هنوز تسخیر نشده به سرعت تقلیل یافت. سراسرجهان به مدارروابط سرمایه داری کشیده شد. رویدادهای افریقا، آرژانتین وهاوائی توجه لندن، پاریس وواشنگتن رابه خود جلب می کرد. اینک تاریخ هرکشورباصدها رشته به تاریخ کشورهای دیگرگره خورده بود. پایۀ اقتصادی ظهوریک جریان  واحد تاریخ جهانی تشکیل بازاری جهانی درپایان دهۀ 1850 بود. این نشانۀ آن بود که بورژوازی بربخش اعظم جهان تسلط یافته است.

دردهۀ 1850  انقلاب صنعتی بطورعمده تکمیل شد. اینک مشکل بازارفروش مقادیرعظیمی کالاهای صنعتی ونیزمشکل تامین مواد خام برای تولید آنها پیش آمده بود. انقلاب صنعتی تسهیلات بی سابقۀ درامر ارتباطات وحمل ونقل بوجودآورده بود. تشکیل بازارجهانی ، رشدتجارت؛ ظهورشکل جدید حمل ونقل( راه آهن) ومبارزه وقفه ناپذیرخلقهای ستمدیده گذاربه اشکال جدید بهره کشی ازمستعمرات ونیمه مستعمرات رامی طلبید. ممالک افریقا، آسیا وامریکای لاتین به بازارفروش کالاهای صنعتی ومنابع موادخام وخوراکی تبدیل شدند. غارت خلقهای کشورهای مذ کوربشکل جدید وتجارت«آزاد» درآمد. گرچه روش های یغماگری وحشیانۀ سابق کاملاً ازمیان نرفت. بدهی است که«تجارت آزاد» متضمن برداشته شدن انحصارشرکت های تجارتی ازنوع دورۀ تراکم اولیۀ سرمایه بود.

 ورودمقادیرعظیم کالا به کشورهای تحت سلطه روابط پول- کالائی رادرآنها احیانمود. ارباب فئودال وروسای قبایل محلی شروع کردند به استفادۀ بیش ازپیش ازبازار. این امرسبب تشدید بهره کشی ازدهقانان، فقیرشدن وغالباً خانه خرابی آنها گشت. زیرفشارمستقیم سرمایه داران خارجی، سیاست استعماری وارباب فئودال، اقشارمتوسط ورباخواران خودی، دهقانان مجبوربه تولید موادخام وخوراکی برای بازارسرمایه داری وفروش آنها به قیمت های بسیارنازل شدند. جزئی ترین نوسانات بازارسرمایه داری درشرایط زندگی دهقانان مستعمرات وممالک وابسته اثرمی گذاشت.

سرازیرشدن مقادیرعظیم کالاهای صنعتی کشورهای استعمارگربه مستعمرات ونیمه مستعمره ها انحطاط صنایع وکارخانه های محلی را که قادربه رقابت باصنایع کشورهای پیشرفته نبودند، درپی داشت. بدین گونه  به فروش گذاشتن محصولات ساخت کشورهای استعماری ازتکامل صنعتی ممالک آسیا، افریقا وامریکای لاتین جلوگیری می کرد. تجارت محلی نیزهمراه باصنایع روبه زوال می رفت. دهقانان وپیشه وران بلکه حتی بورژوازی محلی- بجزبخشی ازبورژوازی( به اصطلاح بورژوازی کمپرادور) که درتجارت میان استعمارگران وخلق های زیر سلطه نقش واسطه( دلال) راداشت- نیزفقیرترمی شد. البته «تجارت آزاد» روش اصلی بود لیکن تنها شیوۀ بهره کشی ازمستعمرات نبود. سرمایه داری یک اقتصاد کشاورزی بزرگ توأم باکاربرده وار( بومیان امریکای لاتین، اندونیزی،هندوجزآن) بوجودآورد وبه غارت اراضی مستعمرات واهالی آن به شیوۀ کوچ نشینی استعماری«آزاد» (الجزایر، افریقای جنوبی وجزآن) پرداخت.

 درکشورهای که کشاورزی بزرگ برده داردرآن وجودداشت استعمارگران انگلیسی وفرانسوی مجبوربودند اصول برده داری را لغوکنند که دیگرپوسیده شده وغیرمولد وکم سود بود. ولی حتی پس ازالغای برده داری، بردگاه پیشین وکارگران قراردادی جدید دستخوش بهره کشی شدید بودند. شرایط زندگی غیرانسانی آنها ادامه داشت ودسته ودسته ازگرسنگی وبیماری ازپادرمی آمدند. پس ازالغای برده داری درحالی که پلانترهای انگلیسی وفرانسوی ازشیوۀ کارپیمانی استفاده می کردند، استعمارگران هالندی دراندونیزی که ازجمعیت محلی به عنوان نیروی کارسودمی جستند شیوۀ کاراجباری رامعمول ساخته بودند.