پول‏هاى کالایى و فلزى علاوه بر ارزش اعتبارى داراى ارزش ذاتى نیز بوده‏اند؛ اما پول‏هاى کاغذى و تحریرى تنها مقدارى کاغذ هستند که به سبب نقشى که حکومت‏ها بر آن حک کرده واعتبارى که مردم براى آن قائل شده‏اند، ارزش پیدا کرده‏اند؛ به گونه‏اى که اگر اعتبار آن را حکومت مربوط نقض کند دیگر به عنوان پول شناخته نمى‏شود و داراى ارزش نخواهند بود، هر چند ممکن‏است به عناوین دیگر مانند کالاى عتیقه، داراى ارزش شوند.

پشتوانه پول

در بحث «ماهیّت پول» گفته شد که تمامى پول‏ها، داراى ارزش اعتبارى هستند. اکنون به این مسئله مى‏پردازیم که چه   

عامل وپشتوانه‏اى موجب مى‏شود مردم براى نوعى پول اعتبار قائل شوند؟ آیا پشتوانه ارزش اعتبارى پول هم خود امرى اعتبارى یا امرى حقیقى است؟ نگاهى به تاریخچه‏(9) پول به ما نشان مى‏دهد که پول در دوران‏هاى مختلف داراى پشتوانه‏هاى گوناگونى بوده است:

الف) در ابتدا وزن و عیار سکّه‏هاى طلا و نقره، پشتوانه ارزش اعتبارى آنها بوده است.

ب) در مرحله بعد ذخایر طلا و نقره و سنگ‏هاى قیمتى بانک یا دولتى که یک پول را چاپ کرده است، پشتوانه ارزش اعتبارى آن پول بوده است.

ج ) سپس مجموعه ذخایر سنگ‏هاى قیمتى و اوراق بهادار وارزهاى خارجى بانک یا دولتى که پولى را منتشر کرده، پشتوانه ارزش اعتبارى آن پول بوده است.

د ) در نهایت، قدرت تولید حقیقى یک کشور از کالاها وخدمات مختلف، منابع طبیعى و ذخایر زیرزمینى گوناگون، نیروهاى فعال و متخصص، سیاست‏هاى درست و سنجیده و ثبات سیاسى و اقتصادى کشورى که پولى را نشر و از آن حمایت مى‏کند، پشتوانه پول محسوب شده است.

به روشنى ملاحظه مى‏شود که تمامى امور فوق -که به عنوان پشتوانه پول پذیرفته شده‏اند- امورى حقیقى هستند؛ یعنى مردم بدون دلیل و موجب حقیقى، براى پول ارزش اعتبارى قائل نمى‏شوند و بالاتر از آن، حتى در برخى موارد دولت‏ها براى پول رایج کشور، ارزشى قائل مى‏شوند، اما به سبب بروز جنگ یا مسائل دیگرى، مردم ارزش این پول را کم‏تر از میزان اعلام شده دولت مى‏دانند و در این صورت، مردم در کردار اقتصادى و ارزیابى خود از ارزش پول به آن‏چه به نظر آنها پشتوانه ارزش اعتبارى پول است و آن را تعیین مى‏کند، نظر مى‏افکنند و از آن تبعیّت مى‏کنند، هر چند که از ارزش تعیین شده دولت بسیار کم‏تر باشد.

نکته‏اى که در این‏جا قابل توجه است امکان تخطى همیشگى دولت‏ها از رعایت تعادل بین حجم پول و پشتوانه آن است. به عنوان مثال: دولت امریکا در چاپ و نشر دلار -که رایج‏ترین پول بین‏المللى است- هیچ تعهدى براى پرداخت طلا به عنوان پشتوانه آن ندارد و مى‏تواند در کوتاه‏ترین مدت به هر مقدار که بخواهد آن را چاپ و وارد بازار جهانى کند و سیاست‏هاى خود را با آن اعمال نماید و این امر مى‏تواند استقلال ملى کشورهاى جهان سوم را به شدت متزلزل کند؛ لذا هر کشور باید با توجه به اوضاع اقتصادى خود تدابیرى بیندیشد که آسیب پذیرى خود را از این جهت به میزان حداقل برساند.

بنابراین، کشورهاى صادر کننده پول نه تعهدى براى پرداخت پشتوانه آن دارند و نه تعهدى در مقابل کاهش خرید آن.گرچه مى‏کوشند ارزش آن را ثابت نگه دارند اما به‏دلیل تورم جهانى و داخلى قادر نخواهند بود و از این رو، هر دولتى به حسب میزان محاسبات علمى و اقتصادى، اسکناس چاپ مى‏کند و تأییدش اعتبار آن است.

منبع: کتابخانه تبیان